جاده مریوان - سنندج تا مهر ماه سال 92 به اتمام می رسد  نماینده مردم حوزه مریوان و سروآباد در مجلس شورای اسلامی گفت: با توجه به قرار گرفتن پروژه راه مریوان - سنندج در فهرست پروژه های مهر ماندگار، این پروژه تا مهر ماه سال 92 به اتمام می رسد.

'امید كریمیان 'روز شنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: این پروژه به دنبال پیگیری معاون اول رییس جمهوری و استاندار كردستان به فهرست پروژه های مهر ماندگار در آمده و اعتبار مناسبی هم برای تكمیل این طرح نیز اختصاص یافته است.

وی با اشاره به اینكه درصد بالایی از تصادفات كردستان مربوط به جاده های ارتباطی مریوان است گفت: وجود جاذبه های تجاری مانند گمرك باشماق و جاذبه های گردشگری از جمله دریاچه زریوار، باعث افزایش حجم تردد در این مسیر شده و به همین دلیل تكمیل این پروژه ضروری و یكی از خواسته های مردم است.

وی افزود: با اجرای پروژه راه سنندج - مریوان كه مسیر عبور و مرور بیش از 40 روستا نیز هست علاوه بر رضایت اهالی، فاصله سنندج مریوان 20 كیلومتر كاهش می یابد.

وی با اشاره به اینكه مسیر تیژتیژ - گاران در قالب شش قطعه از مسیرهای اصلی و مهم این پروژه است گفت: از این شش قطعه، چهار قطعه آن در حوزه شهرستان مریوان قرار گرفته است.

وی با انتقاد از كندی عملیات اجرایی این پروژه افزود: با گذشت بیش از شش سال از تاریخ شروع پروژه، فقط در قطعه سه مربوط به حوزه استحفاظی شهرستان مریوان، اندكی خاكبرداری انجام گرفته و بقیه قطعات و در مسیر تونل گاران - شیخ عطار به طول 1800 متر كه اصلی ترین قطعه این طرح است اقدام خاصی صورت نگرفته است.

وی در ادامه خواستار تسریع در اتمام راه روستایی بیساران شد و گفت: احداث راه روستاهای بیساران، ژان، یوژنان و نسنار با توجه به طبیعت بكر و سرسبز كوهستانی و دارا بودن جاذبه های گردشگری و باغات مثمر، ظرفیت مهمی در توسعه منطقه ایجاد خواهد كرد.

به گفته وی وجود راه مناسب، باعث جلوگیری از مهاجرت ساكنان روستاها به شهرها، حمایت از تولیدات باغی و ایجاد اشتغال پایدار خواهد شد.

ناوی کوردی

ئارارات/ آرارات/ نام کوهی در کردستان ترکيه/ پسر

ئاراس/ آراس/ رود ارس/ پسر

ئارمين/ آرمين/ نام پسر کيقباد منسوب به آرام/ پسر

ئاريان/ آريان/ آريايی/ پسر

ئارينا/ آرينا/ آريايی نژاد/ دختر

ئستیره/ ستاره/ دختر

ئاسکول/ آسکل/ بچه آهو. در کردی ايلامی بدان آسک می گويند./ دختر

ئاسو/ آس/ افق. در کردی ايلامی به صورت ئاسوو( آسو) کاربرد دارد./ عمومی( پسر و دختر)

ئاکام/ آکام/ انجام/ پسر

ئاکوو/ آکو/ کوه بزرگ. قله ی کوه/ پسر

ئاگرين/ آگرين/ آتشين. کنايه از آدم شجاع/ پسر

ئالان/ آلان/ منطقه ای در کردستان/ دختر

ئاميار/ آميار/ يار و ياور. در کردی ايلامی هاويار گفته می شود./ پسر

ئاوات/ آوات/ آرزو/ عمومی

ئاورين/ آتشين/ دختر

ئه ر ده لان/ اردلان/ نام قديمی کردستان/ پسر

ئه سرين/ منسوب به اشک/ دختر

ئه وين/ اوين/ عشق/ دختر

باشوان/ باشوان/ نام کوهی در بانه/ پسر

باوان/ باوان/ خانه ی پدری/ دختر

بريا/ بريا / کاشکی / پسر

بوران/ بوران / توفان / عمومی

بووژان/ بوژان / باليدن و نمو کردن. نام روستايی در ايلام/ دختر

بيخه وش/ بيخوش / ناب و خالص . کردی باشووری/ دختر

بيری / بيری/ شيردوش / دختر

بيگه رد/ بگرد / بی عيب / عمومی

به رزان / برزان / بلندی / پسر

به رکاو/ برکاو / دامنه ی کوه / پسر

به فراو/ بفراو / آب برف ذوب شده . کنايه از زلالی و پاکی/ دختر

به فرين/ بفرين / برفی. کنايه از سفيدی و پاکی/ دختر

به ناز / بناز / نازنين / دختر

به يان / بيان / سپيده دم. بامداد / پسر

به يانه / بيانه / ميوه ی به / دختر

پاکو / پاک / دسته گياه بسته نشده / پسر

پشکو / پشک / اخگر/ پسر

پيشه وا / پيشوا / رهبر/ پسر

په پرووک / پپروک / شکوفه. تنها در کردی ايلامی رواج دارد./ دختر

په رژان/ پرژان / کار / دختر

په ره نگ / پرنگ / گوشواره / دختر

په ژاره / پژاره / نگرانی / عمومی

په ژماره / پژماره / فکر و خيال . تنها در کردی ايلامی کاربرد دارد. / عمومی

په شيو / پشيو / افسرده / عمومی

 ماران:ییلاقی در اورامان

مارتیا:نام سردار ایلامی طبق نبشته سنگ بیستون

ماردین:نام منطقه وشهری در ترکیه

ماریا:پهلوانان و جنگاوران قوم میتانی کرد را ماریا می گفتند

مارین:نام گیاهی که فقط در کوهستان ها می روید

ما رینه:یکی از  اثار باسنانی در ترکیه

ما زیار:سردار ماد در لشکر کورش

ما ژ ده ک:نام پیامبر ایرانی در دوره ساسانی

ماسا:ماه اسا

مامز:اهو

مانا:نام دولتی در ماد/ نام خداوند بزرگ

ما نو شا:اب خوردن/ما نوش

ماندانا:دختر اژ دید هاک که مادرش کورش بود

ما نوش:ماه نوش

ماهر و:رخ همچون ماه

ماه شه ره ف:ماهشرف/ نام همسر خسرو خان والی اردلان که شاعر بر جسته ای نیز بود

ما هور:تابناک

مر وا ری:مروارید/سنگی است قیمتی

مروف:انسان

مزدا:بزرگ

مو ژده:نوید/مژده

مه ترا:باران

مه ر جان:سنگی قیمتی سرخ رنگ

مه ر دو خ:خدای باستانی بابل

مه رینا:نام روستایی

منیژه:محراب

منو چهر:پیشداوری

مژ گان:مژگان خبر

مه رام:هدف / مقصود

مه ستانه:سر خو ش

مه ژیر:مهاجر

مه ستور:مست دارای شرم و حیا

مه کین:محبوب/با نمک

مه لان:پر نده

مه نو شان:نام حاکمی که از طرف کیخسرو منصوب شده

مه ها:بزرگ/ عظیم

مه هتاب:مهتاب

مه هشید:مهتاب

مه  هناز:مهناز

مه هین:بزرگ

مه یلان:ارزو

میترا:الهه عهد و پیمان /نور در دادگستری

میخه ک:میخک

مید یا:سر زمین ماد و نام سلسله ماد

میلاد: دانش اموز /شاگرد/تولد

میهران:صاحب فضل و کمالات

ناری:نام تر ا نه ای

نا ریا:قاصد/ پیک

نازار:پر ناز

نا زاف:شاداب

ناز په ری:نام بهرام گور

نازدار:کسی که نازش خریدار دارد

نا ز نین:دلربا

نازی:نازنین

نا زیلا:ناز یلی

نا سکی:نازک

نا سیار:اشنا

نانا:خدای جنگ در میان اقوام باستانی

نا هید:گیاهی مانند ستاره  /ستاره

نشتمان:وطن

نو شان:نو شیدن

نوش ئا فه رین:نوشافرین

نگین:شانس /بخت/نگین

نگار:بت/معشوق

نو شیار:نو شاننده

نو شین:گوارا/نو شیدن

نو شینه:گوارا

نو و سه ر:نو یسنده

نه به ز:خستگی ناپذیر

نه چیره وان:شکارچی

نه خشین:پر نقش و نگار

نه رمین:رعنا قامت

نه ر گس:گل نر گس

نه سا:زمین و محل افتاب نگیر

نه سته ره ن:نام گلی

نه سرین:گل نسرین

نه شمیل:دلربا/خوش اندام

نه کیسا:چنگ زن و موسیقی دان خسرو پرویز

نه مام:نهال

نه به ر:تازه رسیده

نه و رو ز:نخستین روز بهاری/عید باستانی

نیار:هنر پیشه

نیاز:هدف

نیان:غرس کردن/نهادن

نیر گس:نام گلی نیلی رنگ

نیشا:نشانه

نیکسار:نام منطقه ای در نزدیکی سیواس ترکیه

نیگار:بت/ دوست داشتن

نیلو فه ر:نام گلی است نیلی رنگ

نیلو: همان نیلو فر است از روی دوست داشتن می گو یند

نسیم:باد/ نام بادی است بهاری

نوید:مژده

ورشه:درخشش /براق

و نه و شه:بنفشه

وه ر زیا:بزرگ

و نار:اماده /مهیا

ویان:دلربا

ویدا:اشکار/هویدا

ها فال:رفیق

هانه:چشمه

هاوار:نام کوه دماوند در اویستا

ها و ری:همراه / دوست

ها وتا:هما نند/مانند

ها وژین:همدم /همزیست

ها و یار:حامی یکدیگر

ها یا:اگاه

همایون:مبارک/ معشوقه همای

هو ریان:قبیله ای از قبایل کرد

هو زان:دانشمند

هو شه نگ:هو شنگ

هو گر:ساعی/امید وار

هو مان:صاحب /خداوند

هو نیا:شعر

هه ر زا:نام قبیله ای در کردستان ق م

هه ر سین:نام شهری در در کردستان ایران

هه ژار:فقیر/تهیدست

هه ژیر:زیبا /  باهوش

هه ستا:قبیله ای از کردها ق م

هه لا له:گل لاله

هه لبه ست:شعر منظم دارای وزن

هه لکه وت:رویداد

هه لگورد:کوهی در کردستان

هه لمه ت:حمله / یورش/نام فرمانده ای کرد

هه لو:عقاب/ پرنده شکاری

هه نار:انار

هه نگا مه:از اسامی کردی که در کرمانشان و اورامانات رایج است

هیدی:صبور

هیرا:وسیع/بزرگ

هیمن:هیمن

هینا:ماهر/امو زش دیده

هیژان:لایق/ارجمند

هیوا:امید

یادگار:یادگار

یاران:دوستان/ رفقا

یاسا:قانون/روش

یا سه مه ن:یا سمن

یا وه ر:دوست /حامی

یه کد ل:دوست/راستین

یه گا نه:یگانه

یه لدا:دراز/ شب یلدا

یه مان:نترس

فردین:دارنده ایین زرتشت

فرشاد:فرشاد

فرمسک:اشک

فروهر:روح /جاویدان

فریا:به کمک رسیدن

فریدون:قهرمان با ستانی اقوام ایرانی

فر مسک:اشک

فریشته:پری

فریناز:پر یناز

فه رامرز:نام پسر رستم

فه را نه ک:نام مادر فریدون

فه ر زاد:فرزاد

فه ر زا نه:فه رزان

فه ر زین:وزیر درباری شطرنج

مریوان نام یک شهر و همچنین یک شهرستان در استان کردستان ایران واقع در غرب کشور ایران است.

گفته ها درباره شکل گیری نام مریوان

در گذشته هنگام صدور قبالجات و ذکر محل تولد در موقع صدور شناسنامه از دو کلمه مهروان و دژ شاهپور استفاده شده است. در باره وجه تسمیه مریوان گمان‌های زیر گفته شده:

• در متون قدیمی مریوان را "مهروان" متشکل از دو واژه مهر و وان به معنی جایگاه مهر نوشته‌اند.

• این منطقه دارای محصولات جنگلی مانند مازوج، کتیرا و گز درختی بوده و عدای برای تجارت این قبیل محصولات به این منطقه آمده که گویا اهل مرو بوده اند و در همین محل ساکن شده اند. لذا، این منطقه را مرویان خوانده که به مرور زمان به مریوان تغییر نام پیدا کرده است .

• نیز گفته اند چون دریاچه زریبار باتلاقی بوده و در نتیجه انواع مرغان آبی مهاجر در فصول مختلف به منطقه کوچ کرده اند و در زبان کردی به مرغابی مراوی گفته می‌شود لذا منطقه بنام مراویان (جای مرغابی) موسوم گردید که در نتیجه گذشت زمان به مریوان تغییر یافته است.

شهرستان مریوان از شمال به شهرستان سقز،از شرق و جنوب شرقی به شهرستان سنندج، از جنوب به بخش نوسود از شهرستان پاوه و از غرب و شمال غربی به خاک عراق محدود است. شهر مریوان در 125 کیلومتری شمال غربی سنندج قرار دارد 

تاریخچه

شهر مریوان در حدود یک سده پیشینه تاریخی دارد. یکی از شاهزادگان قاجار به نام فرهاد میرزا که کمی پیش از مشروطیت در این محل حکومت می‌‌کرد، در مریوان قلعه‌ای بنا کرد که جریان بنای آن را در کتیبه‌ای که به دیوار مسجد دارالاحسان (مسجد جامع سنندج) نصب کرده، شرح داده است. این شهر مرزی در همسایگی دولت عثمانی قرار داشت و به دستور ناصرالدین شاه قاجار در سال 1282 هـ .ق قلعه‌ای مستحکم در آنجا احداث شد. در سال 1286 هـ .ق حاج فرهاد معتمدالدوله بر استحکام قلعه افزود و آن را شاه آباد نامید. در کنار همین قلعه نظامی، روستایی به وجود آمد که به نام قلعه (مریوان) نامگذاری شد. در داخل شهر به دستور حاج معتمدالدوله یک باب قنات، حکام و آب انبار احداث شد. بعد از حاج فرهاد معتمدالدوله، حاج محمد علیخان ظفرالملک قعله را وسعت داد و در داخل آبادی شاه آباد چندین باب منزل، یک کاروانسرا و قناتی دیگر احداث کرد. بعدها کلیه این تأسیسات در اثر شورش و هرج و مرج عشایر کرد منطقه، ویران شد. در اوایل حکومت پهلوی، حاکم وقت در روستای موسک دژی بنا نهاد که امروزه از آن به عنوان پادگان استفاده می‌‌شود و فاصله چندانی با شهر ندارد 

وجود دریاچه زریوار در غرب شهر مریوان زیبایی خاصی به این شهر بخشیده و آن را به یک ناحیه تفرجگاهی تبدیل کرده‌است.

از نقاط دیدنی و جذابیتهای گردشگری این شهر می‌‌توان از کوه کانی چرمه، قلعه الهام، قلعه مریوان (قلعه هلوخان)، دریاچه زریوار، آبشار کویله، بازار مرزی باشماق، بازار داخل شهر و پوشش جنگلی اطراف مریوان نام برد.

زبان:   كردی     

لهجه: كرمانجی جنوبی (سورانی) هه‌ورامانات: هه‌ورامی(گورانی) خط: كردی با حروف عربی دین: اسلام 99/92 درصد مسلمان و بقیه  شامل 2 0/0 درصد زرتشتی و 6 0/0 درصد مسیحی

مذهب: سنی 

پیشینه تاریخی

محوطه‌های باستانی حومه مریوان مانند تپه‌های «ساوجی»،«كولان»،«مرگ»،«بیساران» و دو تپه شرقی و غربی، حاكی از استقرار انسان‌ها از دوران نوسنگی و ادامه آن در عصر مس از هزاره چهارم پیش از میلاد است و نشانه‌ دیرینگی زیست انسان در این منطقه هستند و به عنوان سنگ بنای شهرنشینی در این منطقه به شمار می‌روند. شهر مریوان از آنجا كه بر سر راه تیسفون به آتشگاه شیر«آذرگشسب»(تخت سلیمان در شمال تكاب) قرار داشته، در عهد اشكانیان و ساسانیان مورد توجه بوده است. در رساله پهلوی شهرهای ایران تصریح شده است كه بهرام گور در كنار دریاچه «بهرام آوند» یا «زری‌وار» شهری ساخت و در منابع آشوری آمده است كه «سارگن» پادشاه آشور پس از تسلط بر این منطقه، در حدود 1500 سال پیش از میلاد به جای شهر قدیمی «هار هار» در جنوب دریاچه زریبار، شهری به نام «دورآشور» یا «كارشاروكین» را می‌سازد.(یاسمی،رشید،كردو پیوستگی نژاد و تاریخ او، چاپ سوم، تهران، ابن سینا،ص49و54)در منابع اسلامی از مریوان به عنوان «دژان – دزان» نام برده‌اند. نویسنده شرفنامه از آن به نام «مهروان» یاد می‌كند و آن را یكی از پایتخت‌های كردستان می‌نامد. «قلعه مریوان» قرن‌ها در كنار «شهرزور» و «حسن آباد» و «پالنگان» مركز حكومتی خاندان‌های حكومتی كردستان بوده است. در روزگار حكومت سلیمان خان اردلان این قلعه به دستور صفی‌شاه از مریوان به «قلعه سنه» منتقل شد.

امكان و اشیاء باستانی 1ـ قلعه امام:این قلعه در سه كیلومتری شرقی شهر مریوان و بربالای كوه امام قرار دارد كه اكنون فقط آثار پله‌ها و آب‌انبار آن كه از سنگ تراشیده شده برجای مانده است. «قه‌لای ئیمام» در زمان سرخاب‌بیگ اردلان (حدود سال 945 هجری قمری) ساخته شده كه بعدها به وسیله احمد خان والی كردستان تعمیر شده و مورد استفاده قرار گرفته است. 2ـ مسجد سرخ (مزگه‌وتی سور):3- قلعه فیلقوس 4- قلعه خاو 5- قلعه میرزا میراشه 6- قلعه توراخ تپه 7- وله گه ور 8- غار کونه شه م شه م 9- تپه کلین که وه

موقعیت وسعت   

استان كردستان غرب كشور ایران طول و عرض جغرافیایی: 34درجه و 44 دقیقه تا 36 درجه و 30 دقیقه شمالی و بین نصف‌‌النهارهای 45 درجه و 31 دقیقه1 تا 48 درجه و 16 دقیقه شرقی 28235 km2 شهرستان مریوان از شمال به سقز و كشور عراق(دره شلیر) از جنوب به پاوه و نوسود (در استان كرمانشاه) از شرق به شهرستان سنندج از غرب 100 كیلومتر مرز مشترك با كشور عراق (پنجوین) شهر مریوان در 128 كیلومتری غرب شهر سنندج طول و عرض جغرافیایی: 64 درجه و 10 دقیقه طول شرقی و 33 دقیقه و 35 درجه عرض شمالی ارتفاع از سطح دریا 1272 متر

تقسیم بندی شهرستان مریوان به تفكیك شهر، بخش، دهستان و آبادی بر اساس آمار سال 1375

تعداد شهر:2 تعداد بخش:4 تعداد دهستان: 12 تعداد آبادی: 233

مركزی   1ـ سرگل ـ كانی‌دینار   2ـ زریبارـ   نی    3‌ـ كوسالان ـ   قلاجی

خاومیرآباد

1ـ خاومیرآباد ـ  برده‌ره‌شه

سه‌رشیو

1ـ سه‌رشیو ــ چناره  2ـ گلچیدر ـ  جانوره 

ویژگی‌های اقلیمی 

با توجه به عرض جغرافیایی، منطقه مریوان دارای ویژگی‌های اقلیمی «معتدله میانی» است. اما با در نظر گرفتن كوه‌ها و ارتفاعات و دره های ژرف و عمیقی كه در تمامی منطقه گسترش یافته‌اند و همچنین وجود جنگل‌ها و پوشش گیاهی مناسب در شمال و جنوب و وجود منابع رطوبتی(رودخانه‌ها و دریاچه زریوار) موجب شده است كه در این منطقه شاهد تنوعی از اقلیم‌های مختلف باشیم. به نحوی كه از طرف سنندج به سمت مریوان از سروآباد به بعد، منطقه دارای آب و هوایی مرطوب و مدیترانه‌ای است و نواحی شمالی و جنوبی مریوان دارای آب و هوای كوهستانی است. مریوان با بارندگی سالانه بیش از 750 میلی‌متر، از پرباران‌ترین مناطق ایران به شمار می‌رود. این میزان بارندگی سبب شده است كه تمامی وسعت منطقه پوشیده از پوشش گیاهی غنی و متنوعی باشد. رودها در مسیر پرپیچ و خم و در پیوند با سرسبزس و پوشش گیاهی، مناظری دلپذیر و بدیع پدید آورده‌اند آب و هوای منطقه مریوان تحت تأثیر عوامل توده‌های هوا و جریان‌های فصول سرد و گرم و قرار دارد: 1ـ توده هوای سرد «آزروس» از جانب شمال شرقی و شرق وارد منطقه می‌شود و اغلب بارندگی را به صورت ریزش برف به دنبال دارند. 2ـ توده‌های هوای ملایم و مرطوب دریای مدیترانه و اقیانوس اطلس است كه از جانب غرب وارد این ناحیه می‌شود. 3ـ در این منطقه سرما از آبان ماه شروع و تا اسفند ماه ادامه می‌یابد. از فروردین ماه این سرما رو به كاهش گذاشته و هوا رو به اعتدال می‌رود و به طور معمول تا شهریورماه هوا معتدل است. كوه‌های منطقه نیز در مقابل جریان‌های هوایی كه از غرب وارد كشور می‌شوند، همانند دیواری پهن و عظیم مانع نفوذ رطوبت مطلوب دریای مدیترانه به نواحی داخلی كشور شده، باعث بارش نزولات جوی در منطقه می‌شوند.

ارتفاعات در منطقه مریوان صرفنظر از دشت مریوان، دریاچه زریوار، دره‌های رود تازده و مریوان، اطراف رودخانه قزلجه، دره ئه‌سراوا و دره رودشیان، بقیه نقاط را كوهستان‌های مرتفع و متوسط با دره‌های تنگ و عمیق دربرگرفته است. رود شیان از آبادی «سیاناو» به سمت جنوب شرقی تا محل برخورد به رودهای مریوان و گاران و از جنوب شرقی به شمال غربی دره رود زاب تا برخورد به رودخانه «گاران» در محل دوآب، دو منطقه با ناهمواری‌های مختلف را از هم متمایز و جدا می‌كنند. در شمال ناهمواری‌های ملایم و كم‌ارتفاع با دره‌های باز و كم‌عمق در تمام جهات دیده می‌شوند. در این ناحیه تمام مناطق كوهستانی پوشیده از جنگل‌های تنگ است. وجود رودخانه‌های متعدد، دشت‌های نسبتاً وسیع و دریاچه زریبار، از مشخصات جغرافیایی قسمت شمالی منطقه است.در جنوب شرقی، بخش شمالی به استثنای كوه «كوره میانه» در شمال نگل، حداكثر ارتفاع نسبی از شمال دریاچه زریبار 1000 متر و در جنوب آن 850 متر است. پست‌ترین نقطه شمال در محل برخورد رودخانه‌های «گاران» و «رزاو» 1100 متر و بلندترین نقطه آن در قله برده‌رشه از كوه پشت شهیدان است كه بلندی آن به 2491 متر می‌رسد.در بخش جنوبی منطقه، كوهستان‌های سنگی و مرتفع با دره‌های عمیق و تنگ مشخص كننده ناهمواری‌های این ناحیه است. رشته كوه شاهو و رشته كوه‌های شمالی آن به نام‌های «حه‌شه‌‌دول» و «كوسالان» اصلی‌ترین ناهمواری‌های منطقه جنوبی را به وجود آورده‌اند. جهت این كوه‌ها شمال غربی به جنوب شرقی است. در این ناحیه اختلاف بین قله‌های بلند و عمق دره‌ها بسیار زیاد است. حداكثر ارتفاع مطلق، در كوه شاهو به 2985 متر و حداقل ارتفاع در محل برخورد و تلاقی رودهای «دواب» و «ژاورود» به كمتر از 900 متر می‌رسد. در این بخش رودخانه‌ «سیروان» از كناره كوه شاهو می‌گذرد كه بند تنگ و عمیقی را به وجود آورده است.

كوه‌های مهم منطقه 1ـ كوه هه‌زار میرگه این كوه یكی از شاخه‌های «چهل چشمه» است. در شمال شرقی و شمال مریوان قرار گرفته و بلندترین قله آن به 2707 متر می‌رسد. دامنه‌های شمالی این كوه با شیب تندی به «دره شلیر» در عراق و شیب جنوبی آن به بخش «سروآباد» می‌رسد. از رشته‌های دیگر این كوه می‌توان به كوه‌های ذیل اشاره كرد. «قطون:2652 متر» ـ‌ «پیرالیاس: 2597 متر» ـ «كره میانه:2950 متر».

2ـ كوسالان در دهستان «هه‌ورامان تخت» در 32 كیلومتری جنوب مریوان قرار دارد. ارتفاع آن از سطح دریا 2620 متر است. این كوه از شمال غربی به سوی جنوب غربی(از دره‌آب سیروان تا دامنه شمالی كوه «هی‌شور») به طول 20 كیلومتر كشیده شده است كه رود سیروان از دامنه‌های شرقی آن می‌گذرد.

3ـ دربند كوه دربند در 34 كیلومتری جنوب شهر مریوان و شمال نودشه و جنوب دهستان هه‌ورامان قرار دارد. ارتفاع آن به 2770 متر می‌رسد. این كوه از شمال غربی به كوه تخت و از طرف دامنه‌های جنوب شرقی به رودخانه سیروان منتهی می‌شود.

4ـ كوه تخت این كوه در 32 كیلومتری جنوب مریوان و در هه‌ورامان تخت واقع شده است كه 2820 متر ارتفاع دارد. از شمال غربی به كوه «كمانگر» و از جنوب شرقی به كوه دربند متصل است و بخش جنوبی مریوان را از پاوه(نوسود) جدا می‌كند.

5ـ كوه پیاژه این كوه زیبا و سترگ در 24 كیلومتری جنوب شرقی مریوان در روستای «آلمانه» در دهستان سروآباد واقع شده است. بلندترین قله آن «قه‌له‌به‌رد» است كه 2953 متر ارتفاع دارد. كوه پیاژه از سمت شرق به كوه «چله‌خاند» و از شمال به كوه «شاه‌نشین» و از شمال‌غربی به كوه «كنولان» می‌پیوندد.

6ـ كوه شاهو

این كوه سر به فلك كشیده، در جنوب شرقی مریوان واقع شده است و منطقه «هه‌ورامان لهون» در قسمت جنوبی آن قرار دارد كه از قسمت شمال غربی به كوه «گاول» و از شرق به كوه «قلعه گور» پیوند دارد. بلندترین قله شاهو، به نام شاه‌كوه، 3225 متر ارتفاع دارد.

مشخصات كوه‌های مهم منطقه مریوان كوه ارتفاع بلندترین قله(متر) موقعیت جغرافیایی شاهو 3390 جنوب مریوان ـ هه‌ورامان تخت پیرالیاس 2955 شرق مریوان ـ بخش سروآباد پیاژه 2953 24 كیلومتری جنوب شرقی مریوان ـ روستای آلمانه میانه 2950 40 كیلومتری جنوب شرقی مریوان ـ روستای نگل تخت 2820 32 كیلومتری جنوب مریوان ـ هه‌ورامان تخت دربند 2770 34 كیلومتری مریوان ـ هه‌ورامان تخت هزار مرتع 2707 شمال مریوان ـ چناره سلطان احمد 2652 شرق مریوان ـ بخش سروآباد كوسالان 2620 32 كیلومتری جنوب شرقی مریوان پشت شهیدان 2491 شرق مریوان ـ بخش سروآباد هزارخانی ـ شرق مریوان ـ بخش سروآباد وزمانه علیا ـ دزلی ـ‌ دركی مه‌له‌خورد ـ دزلی ـ‌ دركی مرسیا - دزلی ـ‌ دركی

منبع:مطالعات جامع توسعه اجتماعی اقتصادی كردستان،گزارش نهایی 1375،سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان كردستان،توریسم ص213

منابع آب‌ یكی از مهم‌ترین جاذبه‌های طبیعی توریستی منطقه مریوان منابع آب است. امكانات آبی منطقه شامل چند رودخانه دایمی و نسبتاً پرآب و دریاچه «زریبار» است.

دریاچه زریبار این دریاچه با جاذبه‌ای طبیعی و منحصربه فرد، مهم‌ترین تالاب استان كردستان به شمار می‌رود. دریاچه زریبار كه گاهی نیز دریاچه مریوان نامیده می‌شود، در 2 كیلومتری غرب مریوان و در ارتفاع 1285 متری از سطح دریا قرار دارد. آب دریاچه شیرین است و آب آن از جوشش چشمه‌های آبی كف دریاچه تأمین می‌شود. طول دریاچه 5/4 كیلومتر و عرض آن حدود 2 كیلومتر می‌باشد. وسعت آن بین 900ـ800 هكتار است. عمق دریاچه متفاوت و به طور متوسط از 3 تا 18 متر متغییر است. اطراف دریاچه از نیزارهای بلندی احاطه شده است. این دریاچه به علت داشتن آب شیرین و شرایط لازم، زیستگاه مناسبی را برای رشد و زیست انواع ماهیان به وجود آورده است. مهم‌ترین این ماهی‌ها؛ سفید ماهی، ماهی كپور و عروس ماهی هستند. از مهم‌ترین پرندگان مهاجر این تالاب نیز می‌توان به «چنگر»، «اردك سرسبز» و «مرگوس بزرگ» اشاره كرد كه معمولاً در فصل زمستان میهمان این دریاچه هستند. دریاچه زریبار به علت داشتن، آب شیرین، آب و هوای مناسب، پوشش گیاهی قابل توجه و وجود انواع ماهی‌ها و پرندگان آبزی از جایگاه ویژه زیباشناختی برخوردار است و همواره به عنوان یكی از جاذبه‌های مهم و پرطرفدار توریستی ـ سیاحتی منطقه مریوان، و بلكه استان كردستان مطرح بوده است.

دریاچه آب شیرین زریبار (به کردی: Zrêbar, Zrêwar) در فاصله ۳ کیلومتری غرب شهر مریوان، در کردستان ایران و از مکان‌های دیدنی و گردشگری این استان است. آب دریاچه شیرین است و از تعدادی چشمهٔ کف‌جوش و بارش تأمین می‌شود. در بیشتر زمستان‌ها سطح دریاچه کاملاً یخ می‌بندد. این دریاچه در طول جغرافیایی ′۸°۴۶ و عرض جغرافیایی ′۳۲°۳۵ و ارتفاع ۱۲۸۵ متری از سطح دریا واقع گردیده‌است. طول دریاچه زریوار حدود ۵ کیلومتر و عرض آن حدود ۱٫۶ کیلومتر است. وسعت آن به دلیل تغییرات حجم آبی در فصول مختلف متغیر و حداکثر عمق آن ۵/۵ متر است.

 زریبار یکی از منحصر به فردترین دریاچه‌های آب شیرین در جهان بشمار می‌رود و حتی مواردی از رفتار و عملکرد برخی از موجودات مشاهده می‌گردد که تاکنون مطالعه و یا اعلام نشده‌است که نیاز به بررسی بیشتر را می‌طلبد.

حجم تقریبی آب آن حدود ۳۰ میلیون متر مکعب برآورد شده‌است. محیط آن حدود ۲۲، ۵کیلومتر و میزان متوسط بارندگی ۷۸۶ میلیمتر در سال است. رطوبت نسبی برابر ۴/۵۸ درصد و متوسط تبخیر سالیانه معادل ۱۹۰۰ میلیمتر گزارش شده‌است.